Mało znana historia króla Polski zostanie sfilmowana? "Musiał wyrzec się tej rodziny"

Wśród litewskich wydawców już od kilku lat zarysowuje się tendencja wzrostu popularności powieści historycznych. Zainteresowała się nimi również branża filmowa. Jedna z takich właśnie powieści znalazła się w tym roku wśród książek o największym potencjale filmowym.

Mało znana historia Zygmunta Starego

Mowa o wybranej przez inicjatywę litewską "Knyga+Kinas" "Książka+Kino" drugiej powieści historycznej litewskiej autorki Sonaty Dirsytė "Išdidumo kalinė" ("W niewoli dumy"). Akcja książki rozgrywa się w XVI-wiecznych Krakowie i Warszawie. Opowiada mało znaną historię pozamałżeńskiego związku wielkiego księcia litewskiego i króla Polski Zygmunta Starego.

Pierwsze wydanie powieści historycznej "Išdidumo kalinė", opublikowane przez wydawnictwo Alma Littera, należące do największej grupy firm zajmujących się wydawaniem i sprzedażą książek w krajach bałtyckich, zostało wyprzedane w niecałe dwa miesiące po premierze, więc postanowiono wydać książkę po raz drugi. Powieść zebrała dobre recenzje wśród czytelników, ale również historyków.

Wydobycie z zapomnienia historii kobiet

Autorka książki, Sonata Dirsytė, mówi, że celem powieści było wydobycie z zapomnienia historii kobiet, które pozostały na marginesie historii i które mogłyby zainteresować zarówno litewskich, jak i polskich czytelników.

W Litwie wiadomo bardzo niewiele o życiu Zygmunta Jagiellończyka (Starego) przed małżeństwem z Barbarą Zápolyią i z Boną Sforzą. Aż do koronacji Zygmunt Stary pozostawał w cieniu swoich braci i straciwszy ostatecznie nadzieję na objęcie tronu, udał się do swego brata Władysława do Budy. Tam zakochał się w niepochodzącej z arystokracji kobiecie, Katarzynie Ochstat, zwanej też Telniczanką. Przez prawie dziesięć lat wiódł z nią szczęśliwe i normalne życie, założył rodzinę, wspólnie podróżowali i doczekali się trójki dzieci. Zygmunt musiał wyrzec się tej rodziny, gdy w końcu nadszedł czas, by zasiąść na tronie wielkiego księcia litewskiego i króla Polski. Moją uwagę przykuły Katarzyna Ochstat, jej córka Beata Kościelecka i jej wnuczka Elżbieta Ostrogska. Ich historie są tak dramatyczne, naznaczone nieustanną walką o swoje prawa i próbami przetrwania w patriarchalnym społeczeństwie tamtych czasów, że rzeczywiście przypominają trzymający w napięciu film. Historia Elżbiety Ostrogskiej – próby wydania jej na siłę za mąż, porwania – jest warta ekranizacji – mówi autorka.

Postaci mnie znane, ale warte odkrycia na nowo

Powieść "Išdidumo kalinė" opisuje nie tylko prawa kobiet w XVI wieku, ale także – jeśli wierzyć informacji prasowej – "świetnie oddaje ducha tamtych czasów, a fabuła jest bogata w barwne postacie, pełna wątków z intrygami i spiskami pałacowymi".

Tłem tej opowieści jest walka Wielkiego Księstwa Litewskiego i Królestwa Polskiego, a później Rzeczypospolitej Obojga Narodów, z odwiecznym wrogiem, Księstwem Moskiewskim, oraz spiski w pałacach władców. Historia opowiada o czasach Zygmunta Starego i jego syna Zygmunta Augusta, czasach rządów Stefana Batorego i kończy się na wstąpieniu na tron Zygmunta Wazy Są tu zamachy na Stefana Batorego oraz intrygi czarowników i alchemików czających się w pałacach władców. Z główną bohaterką Beatą ściśle związana jest inna postać powieści – polski szlachcic, senator Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Albrecht Laski – alchemik, awanturnik, który brał udział w spiskach na życie Stefana Batorego, a po ślubie oszukał i bez żadnego poczucia winy uwięził Beatę Kościelecka w wieży zamkowej w Kieżmarku (obecnie Słowacja). To wielowarstwowa i dynamiczna historia, pełna niezwykle interesujących postaci, znanych czytelnikom zainteresowanym zarówno historią Litwy, jak i Polski. A niektóre są mniej znane, ale na tyle interesujące, że warto je odkryć na nowo – stwierdza Sonata Dirsytė.

Pisarka poszłaby na kompromis przy adaptacji?

Zapytana, jak wyobraża sobie film oparty na powieści historycznej i czy zgodziłaby się na uproszczenie, autorka odpowiedziała, że poszłaby na kompromis, ale postawiłaby na jakość.

Gdyby "Išdidumo kalinė" miała się kiedykolwiek stać filmem, chciałabym, aby widzowie poczuli "gęsty" kontekst, ducha czasów, w których żyli i działali bohaterowie powieści. Nie chcę, aby ta historia została sprowadzona do opowieści o miłości i zdradzie. Szanuję osobistości historyczne, o których piszę, więc myślę, że mogłabym pójść na kompromis w kwestii kilku wątków, ale myślę, że najważniejszym kryterium adaptacji powieści historycznej powinna być jakość – mówi autorka powieści historycznej.

Inicjatywa "Knyga + kinas"

Organizatorami inicjatywy "Knyga + kinas" ("Kino+Książka") są Litewskie Stowarzyszenie Wydawców „Fralita Films", stowarzyszenie AVAKA, Wileńskie Biuro Filmowe oraz Biuro Kreatywnej Europy w Litwie.

Listę najbardziej kinowych książek tego roku sporządzili reżyser Raimundas Banionis, krytyczka filmowa Neringa Kažukauskaitė i aktorka Gabija Jaraminaitė.

Inicjatywa "Knyga + kinas" powstała w 2019 roku w celu promowania współpracy między litewskimi pisarzami, reżyserami i producentami filmowymi. Komisja wybiera książki, które w przyszłości mogą stać się scenariuszami filmowymi.